کد مطلب:27674 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:28

گنجینه پرسمان » اديان و مکاتب

از ديدگاه قرآن مراحل چهارگانه قرب مبدأ و معاد چگونه است؟

1- خدا نزديك است: «اذا سَألك عِبادي عنّي فانّي قَريب أُجيب دعوة الداع» بقره/186.

2- خدا به شما از ديگران نزديكتر است: «ونَحن أَقرب اليه مِنكم و لكن لاتبُصرون» واقعه/85

3- - خدا به شما از رگ گردن نزديكتر است: «ولَقد خَلقنا الانِسان و نَعلم ما توسُوس به نفسه و نَحن أقرب اليه مِن حبَل الوريد» ق/16.

4- خدا به شما از خودتان نزديكتر است: «و اعلَموا آن الله يحَول بين المرء و قلبه» انفال/24. قدرت و هستي خداوند، بين انسان و خود انسان را فرا گرفته است. خدا بين انسان و جوهره روح و حقيقت او فاصله شده است. به تعبير صاحب نظران، قدرت خدا بين جنس و فصل و ماده و صورت و صفت و موصوف، هست. خدا به هر چيزي از هر چيزي نزديكتر است. خداي سبحان به علت و معلول، لازم و ملزوم، و صفت و موصوف از هر كدام به ديگري نزديكتر است؛ زيرا فيض خدا، هم متلازمين و هم تلازم و هم قرب اين دو، نسبت به يكديگر را فرا گرفته است: «داخلٌ في الأشياء لا بالممازجة» (نهج البلاغه/خطبه 1).

خداوند همان گونه كه مراحل قرب مبدأ را بيان فرمود، در مورد قرب معاد هم ميفرمايد: معاد وجود دارد، معاد نزديك است و گاهي سخن از «اقتراب» معاد دارد، كه اقتراب همان قرب شديد است.

تفصيل اين سخن آن است كه مشركان حجاز، اصل معاد را منكر بوده، آن را دور از عقل و امكان ميدانستند؛ امّا خداوند ميفرمايد: «ونَريه قَريباً» معارج/7، ما آن را نزديك به وقوع ميدانيم. چنانكه در باره ضرورت معاد ميفرمايد: «رَبنا اِنك جامع الناس لِيوم لا رَيب فيه» آل عمران/9.

قرآن كريم، انكار مشركان و پاسخ خداوند به آنها را چنين نقل ميكند: آنها ميگويند: چه كسي ما را بعد از مرگ زنده ميكند؟ در جواب به آنان بگو: همان كسي كه شما را براي اولين بار، بدون سابقه به عنوان يك پديده نوظهور آفريد، بعد از مرگ دوباره زنده ميكند. آنگاه آنها سرافكنده ميشوند و جوابي ندارند: «فسيقولون من يُعيدنا قُل الذي فَطركم أول مَرّة فسينغِضون اليك رؤسهم» اسراء/51.

راز اين سكوت و سرافكندگي آن است كه انسان وقتي به فطرت خود برگردد، ميپذيرد كه خداي سبحان كه در خلقت نخستين او را «لا مِن شيء» آفريد، توان آن را دارد كه بعد از مرگ، اجزاي پراكنده او را جمع كرده، روح موجود را به آنها متعلق سازد. خداوند در معاد، بدني مانند بدن انسان در دنيا انشاء ميكند و متعلق روح قبلي قرار ميدهد و آن بدن به گونهاي است كه اگر كسي آن را ببيند، ميگويد اين همان بدن دنيايي است و در اين گفتار نيز صادق است.

پس از اثبات اصل امكان و تحقق قيامت، سخن از تاريخ آن به ميان ميآيد، از اين رو كافران ميپرسند: چه وقتي پديد ميآيد؟ خداوند به پيامبر فرمود: بگو: شايد نزديك باشد: «وَيقولون مَتي هو قل عَسي أن يكون قَريباً» اسراء/51

---

: آية الله جوادي آملي
تفسير موضوعي قرآن كريم ج 9 (سيرة رسول اكرم در قرآن)